Geçtiğimiz yıl yurt dışına taşınma, sosyal ortamdan uzaklaşma, yeni ülkeye adapte olma süreci derken bir süre psikolojik çöküş yaşadım ve kendi kendime düzelemeyince de terapi almaya başladım. İlk seanslardan birinin sonunda psikoloğumdan sürece destek olabilecek bir kitap önermesini rica ettim ve bana Şema Terapi‘nin kurucuları olan Jeffrey E. Young ve Janet S. Klosko‘nun birlikte kaleme almış olduğu Hayatı Yeniden Keşfedin isimli kitabı önerdi. ‘Kitap biraz akademik dilde yazılmış, üniversitede bizim için okunması zorunlu kitaplardan biriydi, okurken zaman zaman sıkılabilirsin’ dedi ama aksine benim için bu zamana kadar okuduğum en faydalı, farkındalık yaratıcı, öğretici ve en önemlisi iyileştirici kitap oldu.
Kitabın ismi sizi yanıltmasın, ‘Hayatı Yeniden Keşfedin‘in klasik anlamda yazılmış kişisel gelişim kitapları ile uzaktan yakından alakası yok. Kitap kabaca Davranışçı Terapi‘nin yetersiz olduğunu düşünerek buna ‘Şema Terapi’ ismini verdikleri daha gelişmiş bir terapi yöntemi oluşturan 2 terapistin hem Şema Terapi’nin ne olduğunu ve detaylarını anlattıkları, kendi şemalarınızı keşfedebileceğiniz testler, bu zamana kadarki kronikleşmiş duygu ve davranışlarınızı anlamlandırmanıza ve değiştirmenize yardımcı olacak yöntemler ve danışanlarla geçirilen seanslardan verilen örnekleri içeriyor.
Şema terapi nedir?
Kitapta şemaları ve Şema Terapi’yi şöyle tanımlıyorlar;
‘Şema, çocukluktan başlayan ve yaşam boyunca sürekli tekrar eden bir kalıptır. Bize ailemiz ya da diğer çocuklar tarafından yapılan bir şeyle başlamıştır. Terk edilmiş, eleştirilmiş, aşırı korunmuş, istismar edilmiş, yok sayılmış ya da yoksun bırakılmışızdır – bir şekilde zarar görmüşüzdür. Sonunda şema hayatımızın bir parçası olur. Büyüdüğümüz evden ayrıldıktan yıllar sonra bile, bize kötü davranılan, ihmal edildiğimiz, aşağılandığımız ya da kontrol edildiğimiz ve istediğimiz hedeflere bir türlü ulaşamadığımız durumlar yaratmaya devam ederiz.
Şemalar düşünce, duygu, davranış ve ilişki kurma biçimlerimizi etkilerler. Öfke, üzüntü ve kaygı gibi bazı güçlü duyguları tetiklerler. Sosyal statü, ideal bir evlilik, yakınlarımızın takdiri, meslekte başarı dahil her şeye sahipmişiz gibi görünsek de, hayattan tat almayı ve başarılarımıza sevinmeyi beceremeyiz.’
Şema Terapi’ye göre 11 adet şema bulunuyor:
Temel Güvenlik:1.Terk Edilme 2.Kuşkuculuk ve Kötüye Kullanma
Kendini İfade Etme: 9.Boyun Eğicilik 10.Yüksek Standartlar
Gerçekçi Limitler: 11.Haklılık
Basitçe bir örnekle anlatmak gerekirse, hep size zarar veren, acı çekmenize ve kendinizi değersiz hissetmenize sebep olacak ve sonunda sizi terk edecek kişilerle mi birlikte oluyorsunuz? Bunun sebebi dengesiz, çocukluk ihtiyaçlarını karşılayamayan ya da terk eden ebeveyn olabilir. Örneğin çocukken terk edildiyseniz değersiz olduğunuza, en yakınlarınızın bile bir gün sizi arkalarında bırakıp gidebileceklerine dair bir algıyla yaşamaya başlayabilirsiniz yani o durum bir şema (bu durumda terk edilme şeması) geliştirmenize sebep olabilir. Şemalar genellikle çocuklukta birlikte yaşadığımız aileye uyum sağlayabilmemiz için gelişir, ilerleyen yaşlarda ise acı verse dahi rahat ve tanıdık olduğu için tekrar edilmeye devam edilir, esas sorun da buradadır. Yani çocukken terk edilen birinin şeması sebebiyle kendini sürekli terk edileceği, değersiz hissettirileceği ilişkilerin içinde bulmasıdır.
İş görüşmelerinde kontrolü kaybetme, kendine güvensizlik, mükemmeliyetçilik, sosyal ortamlarda çekingenlik, derin bağ kuramama, kronik başarısızlık ya da kendini başarısız hissetme, istediği mertebeye erişememe, istenmiyorum ya da değersizim hissiyle yaşama, anksiyete aklınıza gelebilecek her şeyin kaynağı çocuklukta başımıza gelenler ve aile içerisinde yaşadıklarımız diyor kitap ve sizi kendi çocukluğunuza dönmeniz için yönlendiriyor, şemalarınızı tespit etmeniz için testler yapıyor, anlamanız ve tanımanız için örneklerle açıklıyor. Bir kere şemanızı tanıdıktan sonra ise tetiklendiğini hissettiğiniz durumlarda geri adım atıp, şema beni etkilemese nasıl davranırdım? sorusuna cevap bulmanızı bekliyor. Bunu yapabilecek duruma gelmek de aslında şemadan kurtulmak, yani iyileşmek manasına geliyor.
Ben kitabı elime aldığımda değişmeye, var olan problemleri çözmeye ve bazı yüklerden kurtulduktan sonra hayatıma daha olumlu, daha özgür ve kendime daha çok güvenir halde devam etmeye kararlı ve hazırdım. O sebeple kendimi tamamen kitabın anlattıklarına ve yönlendirmelerine bıraktım. Bu süreçte sık sık çocukluğa dönme, geçmiş ve günümüzde yaşananlar arasında bağlantılar kurma, var olan kişilik algımın gerçek ve illüzyon olan kısımlarını anlama hallerini deneyimlerken zorlandığım, günlerce kendime gelemediğim, ağlamaktan helak olduğum zamanlar oldu. Aynı zamanda psikoloğumla haftalık terapilere devam ediyor olmak kitabın yaşattığı deneyimi pekiştirdi, kendi kendime okuyor olsaydım da muhakkak etkisi olurdu ancak benim durumumda eş zamanlı olarak bir uzmanla görüşüyor olmanın da yararı oldu. Psikolog terapisi olmadan kitap, kitap olmadan psikolog terapisi eksik kalırdı diyebilirim.
Özetle, ben bu kitabın hayatında değiştirmek istediği şeyler olan, sürekli aynı olumsuz durumları tekrar eden, kişilik algısının doğruluğundan şüphe duyan ya da en basiti kendini keşfetmek isteyen herkes tarafından okunması gerektiğini düşünüyorum.
Hayatı Yeniden Keşfedin kitabı ve okuduğum diğer iyileştiren kitapları derlediğim linke buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.
Arka kapak yazısı:
Aşırı vicdan ve hayır diyememek yüzünden kendi ihtiyaçlarınıza sıra gelmiyor mu?
Terk edilmekten korktuğunuz için ilişkilerde çok mu altta kalıyorsunuz?
Sağlığınızı kaybetmek, aklınızı kaçırmak, parasız kalmak, uçağa binmek gibi korkularınız yaşam sevincinizi yok mu ediyor?
Hayatınız, işleri yetiştirmeye çalışmakla mı geçiyor?
Tatmin etmeyen ilişkiler, evhamlarla dolu bir hayat, nedensiz yere kendini diğerlerinden aşağı hissetmek… Tüm bunlar, fark etmeden kabul ettiğimiz inanışlarımızı değiştirerek çözülebilir. Bu, kendine zarar verici düşünme ve hissetme kalıplarına ”şema” adı verilmektedir. ‘Hayatı Yeniden Keşfedin’, mutluluğa ulaşmanızı engelleyen bu girdaplardan nasıl kurtulacağınızı gösteriyor.
Kişiliğe işlenmiş ve tedavisi zor sorunlar için geliştirilen ve etkinliği bilimsel olarak kanıtlanmış Şema Terapi’nin yaratıcılarından Young ve Klosko, ilaçların yardımı ve uzun süren geleneksel terapilere gerek kalmaksızın, şemalarınızı testler aracılığıyla fark edip, Bilişsel Terapi’nin devrim niteliğindeki ilkeleriyle değiştirmenize yardımcı oluyorlar.
